Η χρόνια δυσκοιλιότητα είναι μια πολύ συνηθισμένη πάθηση, από την οποία πάσχει το 15% του πληθυσμού στις ΗΠΑ. Περίπου 2% του πληθυσμού περιγράφει συνεχόμενα ή, συχνά, διακεκομμένα επεισόδια δυσκοιλιότητας. Το 12% του πληθυσμού παγκοσμίως πάσχει από δυσκοιλιότητα, όπως την ορίζουν οι ίδιοι οι ασθενείς.

Έχει παρουσιαστεί αύξηση των περιστατικών της δυσκοιλιότητας, το οποίο σχετίζεται με την ηλικία. Το 30-40% των ατόμων άνω των 65 ετών αντιμετωπίζει πρόβλημα δυσκοιλιότητας. Στις ΗΠΑ τα περιστατικά είναι συχνότερα στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες.

Η δυσκοιλιότητα είναι μάλλον ένα σύμπτωμα παρά ασθένεια. Όταν αναφερόμαστε σε δυσκοιλιότητα εννοούμε κενώσεις του εντέρου που παρατηρούνται τρεις, ή και λιγότερες φορές εβδομαδιαίως. Αν και είναι τόσο συχνό σύμπτωμα, πολλές φορές δεν εντοπίζεται παρά μόνο όταν ο ασθενής εμφανίσει και άλλα συμπτώματα, όπως διαταραχές της ορθοπρωκτικής περιοχής, π.χ. αιμορροΐδες.

 

Ενδείξεις και συμπτώματα

Για να αναφερθούμε στην «δυσκοιλιότητα» σύμφωνα με τα κριτήρια Rome IV, που ισχύουν πλέον παγκοσμίως, ο ασθενής πρέπει να έχει παρουσιάσει τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω συμπτώματα τους τελευταίους έξη μήνες.

• Λιγότερες από τρεις ανεξέλεγκτες κινήσεις του εντέρου σε μια εβδομάδα
• Τανυσμό, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25% των προσπαθειών αφόδευσης
• Σβολιασμένα ή σκληρά κόπρανα, σε ποσοστό τουλάχιστον 25% των προσπαθειών αφόδευσης
• Αίσθηση παρεμπόδισης της ομαλής αφόδευσης, σε ποσοστό τουλάχιστον 25% των προσπαθειών
• Αίσθηση μη ολοκληρωμένης αφόδευσης, σε ποσοστό τουλάχιστον 25% των προσπαθειών
• Υποβοήθηση με το χέρι προκειμένου να επιτευχθεί μια ολοκληρωμένη αφόδευση, σε ποσοστό τουλάχιστον 25% των προσπαθειών
• Επιπλέον, ο ασθενής πρέπει να έχει μαλακά κόπρανα χωρίς τη χρήση καθαρτικού και να μην έχει σχέση με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.

Ένας ασθενής που υποφέρει από «δυσκοιλιότητα» μπορεί να μην παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα, ή μπορεί να αντιμετωπίζει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω προβλήματα:

• Φούσκωμα στην κοιλιακή χώρα
• Πόνο κατά την αφόδευση
• Εντερική αιμορραγία
• Διάρροια που εναλλάσσεται με δυσκοιλιότητα
• Πόνο στην περιοχή του πρωκτού χαμηλά

Τα παρακάτω συμπτώματα μπορεί επίσης να υποδηλώνουν «δυσκοιλιότητα» :

• Αίσθηση μη ολοκληρωμένης κένωσης
• Μηχανική υποβοήθηση για την έξοδο των κοπράνων
• Τανυσμός
• Κατακράτηση υποκλυσμού

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε περίπτωση εμφάνισης των παρακάτω συμπτωμάτων :

• Αιμορραγία του εντέρου
• Πόνος στην κοιλιά
• Αδυναμία εξαγωγής αερίων
• Εμετός

 

Αιτιολογία

Οι παράγοντες που προκαλούν τη δυσκοιλιότητα είναι πολλοί, αλλά μπορούμε να τους χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες : στους πρωτογενείς και στους δευτερογενείς.

 

Δευτερογενής δυσκοιλιότητα

Διατροφικές συνήθειες οι οποίες προκαλούν δυσκοιλιότητα αφορούν την ανεπαρκή λήψη φυτικών ινών και νερού και την υπερκατανάλωση καφέ, τσαγιού, ή οινοπνεύματος. Η μειωμένη άσκηση μπορεί επίσης να προκαλεί δυσκοιλιότητα.
Τα αίτια της δευτερογενούς δυσκοιλιότητας μπορεί να είναι ανατομικά (ραγάδες στον πρωκτό, θρομβωμένες αιμορροΐδες, στένωση του εντέρου, αποφρακτικοί όγκοι, συστροφή κλπ.).

Άλλοι παράγοντες που προκαλούν δευτερογενή δυσκοιλιότητα είναι ενδοκρινολογικές, νευρολογικές και μεταβολικές διαταραχές, καθώς και διαταραχές του συνδετικού ιστού.

Οι παρακάτω φαρμακευτικές αγωγές μπορεί επίσης να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα

• Αντικαταθλιπτικά
• Σίδηρος
• Αντιχοληνεργικά
• Οπιοειδή
• Αντιόξινα
• Αντιυπερτασικά – αναστολείς των διαύλων ασβεστίου
• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
• Ψυχότροπα φάρμακα
• Χολεστυραμίνη
• Ανεπαρκής υποκατάσταση των θυρεοειδικών ορμονών

 

Ιστορικό

Αν η διάγνωση βασιστεί στην απλή ερώτηση «έχετε δυσκοιλιότητα;» είναι βέβαιο ότι πρόκειται να διαφύγει ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών οι οποίοι έχουν κατά νου ένα διαφορετικό ορισμό της δυσκοιλιότητας. Π.χ. η κένωση πιθανόν να γίνεται καθημερινά και, ως εκ τούτου, ο/η ασθενής να μην θεωρεί ότι έχει δυσκοιλιότητα. ‘Όμως η κένωση μπορεί να επιτυγχάνεται με λάθος τρόπο και η ποιότητα των κοπράνων να είναι η αιτία όλων των συμπτωμάτων.

Περίπου το 50% των ασθενών με εκκολπώματα ή άλλες παθήσεις του ορθού, όταν ερωτηθούν, αρνούνται ότι υποφέρουν από δυσκοιλιότητα. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, όμως, παραδέχονται ότι έχουν συμπτώματα τα οποία υποδηλώνουν κενώσεις οι οποίες σχετίζονται με δυσκοιλιότητα.

Συνεπώς, είναι αναγκαία η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού σχετικά με τη διαδικασία της κένωσης, το οποίο να αναφέρει πρόσφατη φαρμακευτική αγωγή (συμπεριλαμβανομένων μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, φυτικών προϊόντων, καθώς και φαρμάκων που λήφθηκαν κατόπιν οδηγιών ιατρού), καθώς και ύπαρξη άλλων προβλημάτων υγείας.

 

Διάγνωση

Αν η φαρμακευτική αγωγή αποδειχθεί ανεπιτυχής μετά από 3-6 μήνες, ο ασθενής πρέπει να εξετασθεί ενδελεχώς χωρίς να απαιτείται η εισαγωγή σε νοσοκομείο. Απαιτείται δακτυλική εξέταση του ορθού και του περινέου. Είναι γεγονός ότι οι εργαστηριακές εξετάσεις δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στην αρχική εκτίμηση.

Η αξιολόγηση των απεικονίσεων είναι απαραίτητη προκειμένου να αποκλεισθούν οξείες καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν εντερική απόφραξη και προκειμένου να αξιολογηθούν τα αίτια μιας χρόνιας δυσκοιλιότητας.

Σε ασθενείς με οξύ πόνο στην κοιλιά, πυρετό, αύξηση των λευκοκυττάρων, ή άλλα συμπτώματα, οι απεικονίσεις είναι απαραίτητες προκειμένου να αποκλεισθούν πιθανές πηγές σήψης, ή ενδοκοιλιακά προβλήματα.

Η ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου (κολονοσκόπηση) και η ορθοσκόπηση του τελικού τμήματος του εντέρου, είναι απολύτως αναγκαία στην αξιολόγηση της δυσκοιλιότητας.

Η δυσκοιλιότητα μπορεί να προέρχεται, κατά κύριο λόγο, από την εσωτερική πλευρά του παχέος εντέρου και του ορθού, αλλά μπορεί να προέρχεται και από την εξωτερική πλευρά.

Τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας που προέρχεται από το παχύ έντερο και το ορθό είναι τα εξής :
Απόφραξη του παχέος εντέρου (νεοπλάσματα, στενώσεις εντέρου, συστροφή, εγκολεασμός).

Βραδεία κινητικότητα του παχέος εντέρου, ιδιαίτερα σε ασθενείς οι οποίοι παίρνουν καθαρτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι παράγοντες οι οποίοι δημιουργούν δυσκοιλιότητα που προέρχεται από την εξωτερική πλευρά του εντέρου σχετίζονται με λήψη φαρμάκων, συστημικές ενδοκρινολογικές ή νευρολογικές παθήσεις και ψυχολογικές διαταραχές.

Η δυσκοιλιότητα έχει διάφορα συμπτώματα τα οποία διαφέρουν σε ένταση σε κάθε ασθενή και σχετίζονται με διαταραχές, π.χ. εκκολπωμάτωση εντέρου, αιμορροϊδοπάθεια και ραγάδες πρωκτού, οι οποίες προκαλούν δευτεροπαθώς δυσκοιλιότητα και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ο οποίος επιδεινώνει την αρχική νόσο.

 

Αντιμετώπιση

Η θεραπεία πρέπει να εστιάσει περισσότερο στις διατροφικές αλλαγές και στην άσκηση, παρά στη χρήση καθαρτικών, κλυσμάτων και υπόθετων, δεδομένου ότι κανένα από αυτά δεν λύνει το πρόβλημα.

Το πιο σημαντικό στις περισσότερες περιπτώσεις δυσκοιλιότητας είναι οι αλλαγές στη διατροφή των ασθενών, με την αύξηση των ινών και των υγρών και τη μείωση συστατικών που προκαλούν δυσκοιλιότητα ( π.χ. γαλακτοκομικών προϊόντων, καφέ, τσαγιού, αλκοόλ).

Σε περιπτώσεις απόφραξης του εντέρου από σκληρά κόπρανα πιθανόν να χρειαστεί αποβολή κοπράνων μηχανικά, υποβοηθούμενη με το χέρι και κλύσματα. Στη συνέχεια, απαιτείται αξιολόγηση των αιτίων τα οποία προκάλεσαν τη δυσκοιλιότητα.

Η θεραπεία της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει τα παρακάτω :

Τροφές με μορφή φυτικών ινών που δίνουν όγκο στα κόπρανα, όπως τα δημητριακά τα οποία αναμφισβήτητα αποτελούν τη φθηνότερη και καλύτερη φαρμακευτική αγωγή για μακρόχρονη θεραπεία.

Υπακτικά, ιδανικά για λόγους βραχυχρόνιας προφύλαξης (π.χ. μετεγχειρητικά).

Καθαρτικά τα οποία προκαλούν διέγερση του εντέρου (π.χ. σέννα), για τα οποία δεν απαιτείται συνταγή γιατρού και χρησιμοποιούνται πολύ συχνά για τη μακρόχρονη αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, αν και δεν είναι κατάλληλα γι’ αυτή.

 

Επιπλοκές

Η πραγματική, ή η θεωρούμενη ως δυσκοιλιότητα, συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα ο/η πάσχων/ουσα να καθορίζει από μόνος/η του/της την θεραπεία που θα ακολουθήσει, με τη λήψη διαφόρων καθαρτικών. Παρόλο που τα καθαρτικά μπορεί να αντιμετωπίσουν μια οξεία κατάσταση, η χρόνια λήψη τους οδηγεί στη συνήθεια του οργανισμού και, κατ’ επέκταση, στην ανάγκη αύξησης της λαμβανομένης δόσης και, τέλος, σε ένα υποτονικό έντερο.

Η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι η αιτία για χρόνια ή οξεία αιμορροϊδοπάθεια ( η οποία χαρακτηρίζεται από πόνο, φαγούρα, ή αιμορραγία), ή οξεία θρόμβωση των αιμορροΐδων ( η οποία χαρακτηρίζεται από έντονο πόνο και οξύ οίδημα).
Από κάποιους θεωρείται αμφιλεγόμενο το κατά πόσο η δυσκοιλιότητα ευθύνεται για την αιμορροϊδοπάθεια. Όμως, μια πιο ενδελεχής διερεύνηση των ατόμων τα οποία πάσχουν από αιμορροϊδοπάθεια, αποδεικνύει ότι έχουν πρόβλημα με την αφόδευση, το οποίο, συνήθως, προκαλεί δυσκοιλιότητα.

Σπανιότερα, η δυσκοιλιότητα προκαλεί διάρροια, με εξαίρεση γυναίκες μετά από πρόσφατο τοκετό.

Τα σκληρά κόπρανα μπορεί να δημιουργήσουν ραγάδες στον πρωκτό. Συνεχιζόμενες αφοδεύσεις με σκληρά κόπρανα εμποδίζουν την επούλωση των ραγάδων. Γενικά, οι ραγάδες αντιμετωπίζονται με φαρμακευτική αγωγή. Όμως, για να είναι αποτελεσματική η φαρμακευτική αγωγή, πρέπει τα κόπρανα να μην είναι σκληρά.

Η χρόνια δυσκοιλιότητα μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο έδαφος της πυέλου ειδικά στις γυναίκες.

Η εκπαίδευση των ασθενών στο θέμα της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει οδηγίες σχετικά με τη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών τους. Αυτό σημαίνει αύξηση των υγρών και των φυτικών ινών εφ’ όρου ζωής. Για τους ασθενείς οι οποίοι υιοθετούν αυτές τις διατροφικές συνήθειες, η πρόγνωση είναι πολύ καλή.

 

Πρόγνωση

Οι πιο ενεργητικοί ασθενείς καταφέρνουν να διαχειριστούν τη δυσκοιλιότητα με φάρμακα και την κατάλληλη διατροφή. Η υποτροπή της πάθησης εξαρτάται από τη μακροχρόνια συμμόρφωση του ασθενούς με τη θεραπεία. Ασθενείς οι οποίοι εξαρτώνται συνεχώς από καθαρτικά, τη λήψη και τη δοσολογία των οποίων καθορίζουν από μόνοι τους, είναι ίσως οι πιο δύσκολες περιπτώσεις θεραπείας. Η θεραπεία αυτών των ασθενών περιλαμβάνει έναν συνδυασμό φυτικών ινών, νερού και ουσιών που αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων. Ωστόσο, η αύξηση της δόσης του καθαρτικού και η συνεχής χρήση άλλων ουσιών αποτελούν σημαντικό πρόβλημα.

 

Dr Κωνσταντίνος Μινωτάκης MD, PhD

Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής
Εξειδικευμένος στα χειρουργικά laser